De gemeente Landgraaf bestaat uit de kernen Schaesberg, Nieuwenhagen en Ubacht over Worms. De gemeente Landgraaf grenst in het westen aan het stedelijk gebied van Heerlen, in het zuiden en oosten aan het stedelijk gebied van Kerkrade en aan de noordoostkant aan Duitsland. Tevens grenst Landgraaf aan twee groengebieden: in het noordwesten aan de Brunssummerheide en in het zuidoosten aan het Park Gravenrode. Daar waar op de Brunssummerheide de natuur centraal staat, staat het Park Gravenrode voornamelijk in het teken van de recreatie, met onder andere de aanwezigheid van het Gaiapark, Snowworld, Megaland en Mondo Verde. Door deze groenen omzoming profileert Landgraaf zich als groene woongemeente. Ook onderhavig besluitgebied profiteert van deze unieke ligging.

De kern Nieuwenhagen is centraal in Landgraaf gelegen. Nieuwenhagen ligt ingebed tussen de kernen Schaesberg (ten zuidwesten) en Ubach over Worms (ten noordoosten). De kern Nieuwenhagen wordt aan de noord- en oostzijde begrensd door de provinciale weg N299 (de beoogde toekomstige Parkstad Buitenring) en aan de zuidzijde door de Schaesbergse buurten Kakert, Lichtenberg en De Dormig. De centrale ligging van Nieuwenhagen vertaalt zich ook in het voorzieningenaanbod. Daar waar Schaesberg en Ubach over Worms over een wijkcentrum beschikken, beschikt Nieuwenhagen met het winkelcentrum Op de Kamp over een winkelcentrum voor de gehele gemeente.

Onderhavig besluitgebied richt zich niet op de gehele kern Nieuwenhagen maar omvat de buurten Lichtenberg, Op de Kamp, Oud Nieuwenhagen, Nieuwenhagerheide, Hoefveld en een zeer beperkt gedeelte van de buurt Dormigveld.  

Rond het begin van de jaartelling vestigden zich de eerste Romeinen in de regio. In de eerste eeuw na Christus legden zij een belangrijke heerbaan aan van Keulen naar het Noord-Franse Boulogne-Sur-Mer, via onder andere Heerlen-Maastricht-Tongeren. Deze weg, de Via Belgica, is in Rimburg getraceerd met een brug over de Worm en een aanliggend Romeins straatdorp. Men vermoedt dat deze weg over de Hereweg in Nieuwenhagen heeft gelopen. Verspreid in Landgraaf komt een groot aantal archeologische monumenten en relicten voor. De belangrijkste hiervan zijn de Landgraaf, restanten van de Via Belgica te Rimburg, de Pottenbakkersovens in Nieuwenhagen/Waubach en het Romeinse vrouwengraf in 't Valder. Een groot deel van de het grondgebied van de gemeente Landgraaf heeft dan ook een hoge of middelhoge archeologische verwachting. Tussen 1100 en 1900 was Nieuwenhagen een agrarisch dorp. Vanuit de beekdalen werd het gebied ontgonnen. De grootste boerderijen lagen in de buurt van het water en sommige groeiden uit tot kastelen, zoals Schaesberg en Strijthagen. Geleidelijk aan kwamen ook de hoger gelegen gebieden in gebruik. Omstreeks 1100 was Nieuwenhagen een belangrijk centrum voor de productie van aardewerk.  

De naam Landgraaf is ontleend aan 'De Landgraaf'.  De landgraaf is een Landweer, een verdedigingswerk uit de 14e / 15e eeuw, bestaande uit een droge gracht met een weerszijden twee wallichamen. De landgraaf liep vanuit het noordelijk gelegen Schinveld, via Brunssum en de Brunssummerheide naar Schaesberg-Nieuwenhagen. In Nieuwenhagen is in de naamgeving van de straat 'Oude Landgraaf' de oorspronkelijke ligging van de Landgraaf te herkennen. Om de Landgraaf liggen grafheuvels en urnenvelden die herinneren aan de bewoners in prehistorische tijden. De Landgraaf is steeds minder beleefbaar geworden.

Na de Tachtigjarige oorlog werden zelfs intermationale grenzen door het gebied getrokken: Schaesberg en Ubach over Worms werden vanuit Brussel (Spaans) bestuurd en Nieuwenhagen vanuit Den Haag. Rond 1800 kwamen er vier gemeenten: Schaesberg, Nieuwenhagen, Rimburg en Ubach over Worms. In 1886 werd Rimburg bij Ubach over Worms gevoegd. Nieuwenhagen bestaat rond 1900 uit de gehuchten Heide (Bovenst Nieuwenhagen met de Hoogstraat en de Emmastraat) en Onderst Nieuwenhagen met het Sjpaans Kentje en Rötscherweg. In deze tijd waren de woningen voornamelijk gelegen aan de Hoogstraat, Heereweg, Dorpsstraat en de Veldstraat. In 1889 telt de gemeente Nieuwenhagen 1154 inwoners. Mensen leefden van de landbouw en van verzorgende beroepen en van de brikkenbakker. Aan het eind van de 19e eeuw trokken veel mensen naar Duitsland voor werk, aangezien daar de industrialisatie reeds op gang was gekomen. De mijnbouw, die na 1890 opkwam, bracht ingrijpende veranderingen met zich mee, zoals grootschalige industrie, een enorme groei van de bevolking en nieuwe woonwijken in en rond de oude plaatsen. In 1897 kwam de spoorwegverbinding van Heerlen, via Schaesberg, naar Herzogenrath tot stand. Twee grote mijnen werden in Schaesberg gevestig. Nieuwenhagen kende een piek van instromende arbeiders in de jaren 1921 tot 1925. Van een toereikend aanbod van woningen en voorzieningen was nog geen sprake. De mobiliteit was enorm groot, omdat grote aantallen nieuwkomers ook weer vertrokken. Na 1935 werd de situatie veel stabieler. Door de enorme expansie en vernieuwing van de nederzetting bij de opkomst van de mijnbouw zijn de plattegronden en de historische nederzettingsstructuren van Schaesberg, Nieuwenhagen en Ubach over Worms ingrijpend veranderd. De gebieden tussen de lintbebouwing werden opgevuld met woonwijken, te beginnen met Oud Nieuwenhagen, gevolgd door het zuidelijk deel van Nieuwenhagerheide en Lichtenberg. Omstreeks 1965 was de bloei van de mijnen voorbij en werden ze gesloten. Na de sluiting van de mijnen volgde een moeizame herstructurering. Er kwamen nieuwe industriegebieden zoals Strijthagen en Abdissenbosch. De oude mijngebouwen met de omliggende terreinen werden grotendeels afgebroken en geruimd, om plaats te kunnen maken voor woonwijken en recreatiegebieden. In de jaren 70 ontstonden de wijken Nieuwenhagerheide en Hoefveld en in de jaren 80 Exdel en later Op de Kamp. In 1982 werden de gemeenten Nieuwenhagen, Schaesberg en Ubach over Worms samengevoegd tot één nieuwe gemeente: Landgraaf. Centraal in de nieuwe gemeente, op de plaats van de vroegere hoeve De kamp, ontstond een nieuw centrum, het bestuurlijk hart van de nieuwe gemeente en tevens winkel- en woongebied.

     

Nieuwenhagerheide

: deze buurt is ontstaan in de zestiger jaren van de vorige eeuw en wordt rondom begrensd door de oude verbindingswegen, de Hoogstraat, de Kleikoeleweg en Brunssummerweg. De buurt is vrij ruim van opzet en telt 1.494 woningen. Het voorzieningenniveau is goed te noemen (naastgelegen centrumvoorziening Op de Kamp en een scala aan maatschappelijke voorzieningen als scholen, clubs, verenigingen en cultuur). Aan de westzijde grenst de buurt aan het natuurgebied Brunssummerheide. De verbinding van de buurt met het natuurgebied is minimaal. De openbare ruimte vertoont weinig groen en er is geen interactie met de groengebieden buiten de wijk. In Nieuwenhagerheide ligt de verdeling huur-koop rond het gemiddelde van Nieuwenhagen-Lichtenberg. Alle woningtypologieën komen gemiddeld voor. De gemiddelde WOZ-waarde voor Nieuwenhagerheide bedraagt € 161.000,- wat net onder het gemiddelde van Nieuwenhagen ligt. In Nieuwenhagerheide komen in de huursector alle typologieën voor met een relatief hoog aantal 1-op-1 woningen. Ook telt de huursector relatief veel appartementen zonder lift. De koopsector kenmerkt zich door veel tweekappers en weinig appartementen.

Oud Nieuwenhagen

: Oud Nieuwenhagen telt 1.656 woningen en is gelegen tussen de huidige 'ruggengraat' van Landgraaf, die over de Hoogstraat en de Hereweg loopt. De oude kern heeft het Sun-plein (de oude markt) als historisch middelpunt. Tijdens de opkomst van de mijn zijn tussen de oorspronkelijke hoofdwegen typische dertiger en vijftiger jaren compacte buurten aangelegd. Het zijn vooral deze woningen die de buurt een stenig karakter verlenen. In de huursector komen alle typologieën voor met een hoog aantal duplexwoningen en beneden/bovenwoningen. Op verschillende plaatsen in de buurt komen appartementen zonder lift voor. In de koopsector komen eveneens alle typologieën voor met iets meer rijwoningen en iets minder vrijstaande woningen en tweekappers dan het gemiddelde.  

Lichtenberg

: Lichtenberg is ontstaan in de zestiger/zeventiger jaren van de vorige eeuw en telt 843 woningen. De buurt wordt begrensd door de oude verbindingswegen, de Pasweg, Op de Heugden en de Beethovensingel. Het noordelijk deel van de buurt is eerst ontstaan en daarna pas het zuidelijk deel. In de buurt is weinig groen te vinden. In de buurt zijn meer huurwoningen dan het gemiddelde gelegen en er zijn relatief veel appartementen, 1-op1- woningen en 2-op-1 woningen en in mindere mate rijwoningen gelegen. In de koopsector komen alle typologieën gemiddeld voor met iets minder vrijstaande woningen en iets minder duplexwoningen en beneden/bovenwoningen.  

Hoefveld

: Hoefveld is halverwege de zeventiger jaren van de vorige eeuw ontstaan in het natuurgebied Eikerbos. De buurt heeft een speelse indeling, telt 650 woningen en is voorzien van relatief veel (openbaar) groen. Het oostelijk deel van de buurt dateert uit de periode 1985-1990. In Hoefveld zijn relatief veel vrijstaande eengezins koopwoningen gelegen en relatief weinig appartementen en rijwoningen. Hoefveld is door de ligging nabij de N299 goed ontsloten en goed bereikbaar met het openbaar vervoer. Er zijn in Hoefveld geen winkels gelegen.

Bedrijven

: in het besluitgebied liggen geen grote bedrijventerreinen. Het dichstbijzijnde grote bedrijventerrein betreft het ten noorden van het besluitgebied gelegen bedrijventerrein Abdissenbosch. Binnen het besluitgebied, tussen de Pleistraat, Hoogstraat en N299 ligt wel het bedrijventerrein Rukkenerweg. Dit bedrijventerrein, dat wordt ontsloten via een woonstraat, heeft een zeer beperkte omvang. Verspreid over het besluitgebied, vooral in Oud Nieuwenhagen, zijn meerdere bedrijven gelegen. In totaal herbergt Nieuwenhagen plusminus 25% van de in Landgraaf gevestigde bedrijven. Hiervan wordt 2/3 tot de commerciële dienstverlening gerekend.

Winkelvoorzieningen

: het in het besluitgebied gelegen Winkelcentrum Op de Kamp vervult een functie voor de hele gemeente met name als het gaat om het niet-dagelijks aanbod. Op de Kamp vormt dan ook het hoofdwinkelcentrum van de gemeente. Aanvullend op deze concentratie zijn er in de gemeente Landgraaf nog twee wijkwinkelcentra aanwezig (Schaesberg en Waubach) die ook een behoorlijk aanbod in de niet-dagelijkse goederen aanbieden. Voor wat betreft de dagelijkse goederen vervullen alle drie de centra een eigen functie. Een groot deel van het totale detailhandelsaanbod in Landgraaf is evenwel buiten de winkelcentra gevestigd. Zo zijn in Nieuwenhagen van oudersher ook winkels gevestigd in de linten, Hoogstraat en Heigank en geconcentreerd aan het Sun-plein. Het winkelcentrum Op de Kamp telt 7.675 m² winkelvloeroppervlakte en in het overige gedeelte van het besluitgebied zijn ruim 3.200 m² winkels aanwezig.

Onderwijsvoorzieningen en kinderopvang

: het besluitgebied telt diverse onderwijsvoorzieningen. Hiertoe worden gerekend de basisscholen De Carrousel, 't Valder en Op gen Hei. Een specialistische basisschool is aanwezig in de vorm van speciale basisschool De Wissel aan de Hereweg. In het besluitgebied zijn tevens twee middelbare scholen gelegen: het Charlemagne College Brandenberg en het Charlemagne College Eijkenhagen. Ook op het gebied van kinderopvang zijn diverse voorzieningen aanwezig: kinderopvang de Tovertuin, het 'Knoevelhöfke' en kinderopvang Humanitas.

Kerken

: het besluitgebied telt vier kerken: kerk Nieuwenhagen, kerk Sjpaans Kentje (met begraafplaats Sjpaans Kentje, kerk is thans niet meer in gebruik), de kerk Hoogstraat (met begraafplaats Oude Landgraaf), de kerk Heilige Familie en de protestantse kerk De Ark.

Speelvoorzieningen

: voor de jeugd zijn speel- en scoutingvoorzieningen aanwezig in de vorm van de speeltuin Sint Tarcisius en speelvoorziening Surinameplein alsmede het jeugdhome Heigank, de scouting aan de Marijkestraat en scouting St. Tarcisius.

Sportvoorzieningen

: tot de sportvoorzieningen worden voetbalvereniging S.V.N. met hun trainingscomplex inclusief tribune gerekend alsmede zwembad in de Bende, sporthal in de Bende, de tennishal nabij bedrijventerrein De Rukkener, het sportveld tussen SBO De Wissel en het Charlemagne College Eijkenhagen, gymzaal Hoefveld en gymzaal Lichtenberg.

Zorgvoorzieningen

: op het gebied van zorg zijn diverse voorzieningen aanwezig. Hierbij moet gedacht worden aan het zorgcentrum aan de Beuteweg, wijkzorgcentrum/verpleeghuis De Dormig, diverse huisartsen, tandartsen en fysiotherapiepraktijken en twee apotheken. In het besluitgebied zijn tevens meerdere speciale (begeleide) woonvormen gelegen voor mensen met beperkingen. Dit betreft enkele kleinschalige voorzieningen aan de Hereweg alsmede de twee grote voorzieningen 'Heugderlicht' en 'Op de Bies' (beiden eveneens aan de Hereweg gelegen.

Ten behoeve van het plan heeft een gebiedsinventarisatie plaatsgevonden. Deze inventarisatie (zie bijlage 1) heeft zich niet enkel beperkt tot de in het besluitgebied gelegen functies maar omvatte tevens een inventarisatie van de bouwhoogtes en de verschillende in het gebied gelegen woningtypologieën

De belangrijkste ontsluitingsweg van het besluitgebied vindt plaats via de N299 welke de status heeft van stroomweg. Het besluitgebied heeft drie aansluitingen op de N299: ter plaatse van de Reeweg, de Hoogstraat en de Gravenweg. Thans lopen de voorbereidingen tot omvorming van de N299 tot onderdeel van de Parkstad Buitenring. Na realisatie van de Parkstad Buitenring zal de bereikbaarheid van Landgraaf via de N299/Buitenring verbeteren omdat de huidige knelpunten van de N299 ter plaatse van Kerkrade en Brunssum dan zijn opgelost. Het huidige aantal aansluitingen zal daarbij behouden blijven. Tevens zal door de aanleg van een randweg langs Abdissenbosch de ontsluiting richting Duitsland verbeteren. De Kleikoeleweg, Pasweg / Kampstraat / Hoogstraat, Op de Heugden / Hereweg, Moltweg en Beethovensingel zijn aangeduid als gebiedsontsluitingsweg. De Brunssummerweg / Heigank is aangeduid als voorlopige gebiedsontsluitingsweg. Alle overige wegen zijn erftoegangswegen en ingericht als 30 km weg, met uitzondering van de Dorpstraat.

Landgraaf maakt onderdeel uit van het stedelijk buslijnennet van Parkstad. Daarnaast beschikt Landgraaf over een treinstation (Schaesberg), van waaruit directe stoptreinverbindingen richting Kerkrade, Heerlen en Maastricht voorhanden zijn.